सुनील ढेपे : डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग: पत्रकारितेच्या नव्या युगाची मुहूर्तमेढ

आजच्या डिजिटल युगात, माहितीचा महापूर आपल्या सभोवताली आहे. या माहितीच्या गर्दीतून अर्थपूर्ण निष्कर्ष काढणे आणि त्यांना लोकांपर्यंत पोहोचवणे हे पत्रकारितेपुढील एक मोठे आव्हान आहे. या आव्हानाला तोंड देण्यासाठी डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग या दोन नवीन आणि प्रभावी साधनांचा उदय झाला आहे.

डेटा पत्रकारिता: संख्यांमागे लपलेल्या सत्याचा शोध

डेटा पत्रकारिता ही पत्रकारितेची एक शाखा आहे जी संख्यात्मक माहितीच्या विश्लेषणावर आधारित आहे. यामध्ये सांख्यिकी, गणित, संगणक विज्ञान आणि कधी कधी कोडिंग यांचा वापर करून मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध असलेल्या डेटाचे विश्लेषण केले जाते. या विश्लेषणातून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे बातम्या, लेख, अहवाल आणि इतर प्रकारच्या सामग्रीची निर्मिती केली जाते.

डेटा पत्रकारितेचे काही प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

लपलेल्या सत्यचा शोध: डेटा पत्रकारितेमध्ये संख्यांच्या आधारे माहितीचे विश्लेषण केले जाते. यामुळे अनेकदा अशी माहिती समोर येते जी केवळ पारंपरिक पत्रकारितेच्या माध्यमातून शोधणे कठीण असते.
वस्तुनिष्ठता: डेटा पत्रकारितेमध्ये वैयक्तिक मतांपेक्षा संख्यांना आणि पुराव्यांना अधिक महत्त्व दिले जाते. यामुळे बातम्या आणि अहवाल अधिक वस्तुनिष्ठ होतात.
पारदर्शकता: डेटा पत्रकारितेमध्ये वापरलेल्या डेटा आणि विश्लेषण पद्धतींबद्दल पारदर्शकता ठेवली जाते. यामुळे वाचक किंवा प्रेक्षक स्वतः माहितीची पडताळणी करू शकतात.
समाजाला उपयोगी: डेटा पत्रकारितेच्या माध्यमातून अनेकदा अशा समस्या समोर येतात ज्यांकडे सरकार किंवा समाजाचे दुर्लक्ष झालेले असते. यामुळे सामाजिक बदलांना चालना मिळते.

मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग: कथेला रंग देणारी कला

मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग ही कथा सांगण्याची एक आधुनिक पद्धत आहे. यामध्ये मजकूर, छायाचित्रे, व्हिडिओ, ऑडिओ, ग्राफिक्स, अ‍ॅनिमेशन आणि इतर अनेक माध्यमांचा वापर करून कथा अधिक प्रभावीपणे सादर केली जाते. यामुळे कथा अधिक आकर्षक, रंजक आणि समजण्यास सोपी होते.

मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगचे काही प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:

भावनिक गुंतवणूक: मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगच्या माध्यमातून कथा अधिक भावनिक पातळीवर सादर केली जाते. यामुळे प्रेक्षक किंवा वाचक कथेशी अधिक जोडले जातात.
लक्ष वेधून घेणे: मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या विविध माध्यमांमुळे प्रेक्षकांचे किंवा वाचकांचे लक्ष वेधून घेणे सोपे होते.
जटिल माहिती सोप्या पद्धतीने सादर करणे: मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगच्या माध्यमातून जटिल माहिती देखील सोप्या आणि आकर्षक पद्धतीने सादर केली जाऊ शकते.
स्मरणात राहणे: मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगच्या माध्यमातून सादर केलेल्या कथा अधिक काळ स्मरणात राहतात.

डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग: एक अतूट बंध

डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग या दोन्ही क्षेत्रांची स्वतंत्र ओळख असली तरी त्यांच्यात एक अतूट बंध आहे. डेटा पत्रकारितेमध्ये मिळालेल्या माहितीला मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगच्या माध्यमातून अधिक प्रभावीपणे सादर केले जाऊ शकते. यामुळे कथा अधिक समजण्यास सोपी आणि रंजक होते. तसेच, मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या विविध माध्यमांमुळे डेटा पत्रकारितेमध्ये मिळालेल्या माहितीला अधिक खोली प्राप्त होते.

पत्रकारितेच्या भविष्याचा पाया

डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग ही पत्रकारितेच्या भविष्याचा पाया आहेत. या दोन्ही क्षेत्रांच्या माध्यमातून पत्रकारांना अधिक प्रभावीपणे आणि वस्तुनिष्ठपणे कथा सांगण्याची संधी मिळते. यामुळे समाजाला माहिती देण्याचे आणि जागरूक करण्याचे पत्रकारितेचे कार्य अधिक सक्षमपणे पार पाडले जाऊ शकते.

डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग या दोन्ही क्षेत्रांमध्ये अफाट संधी आहेत. या क्षेत्रांमध्ये करिअर करू इच्छिणाऱ्यांसाठी हे एक उत्तम वेळ आहे. या क्षेत्रांमध्ये यशस्वी होण्यासाठी पत्रकारांना डेटा विश्लेषण, कोडिंग, व्हिडिओ संपादन, ग्राफिक डिझाइन आणि इतर अनेक कौशल्ये आत्मसात करणे आवश्यक आहे.

डेटा पत्रकारिता आणि मल्टीमीडिया स्टोरी टेलिंग यांच्या एकत्रित वापरामुळे पत्रकारिता अधिक प्रभावी, वस्तुनिष्ठ आणि समाजाला उपयोगी होऊ शकते. यामुळे एक अधिक माहितीपूर्ण आणि जागरूक समाज निर्माण होण्यास मदत होईल.

- सुनील ढेपे , संपादक, धाराशिव लाइव्ह